นพ. สิริศักดิ์ บูรณวัฒนาโชค
ศัลยกรรมกระดูกและข้อ ส่องกล้องข้อไหล่และข้อเข่า
การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม ความหวังใหม่สู่ชีวิตหลังผ่าตัด
November 01 / 2024
เนื่องด้วยอายุที่มากขึ้น ข้อเข่าก็เริ่มเสื่อมไปตามกาลเวลา การผ่าตัดจึงเป็นหนทางแก้เมื่อผู้ป่วยรักษาด้วยวิธีอื่นแล้วไม่ได้ผล แม้กระนั้นการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าก็ยังหนึ่งการรักษาที่ประสบความสำเร็จอย่างสูงในปัจจุบัน นอกจากลดอาการปวด ยังมอบคุณภาพชีวิตที่ดียิ่งขึ้นหลังจากรักษา
เข้าใจก่อน เรื่องข้อเข่า
ข้อเข่าประกอบด้วยกระดูก 3 ส่วน คือ กระดูกส่วนต้นขา (Thigh bone หรือ Femur) กระดูกส่วนหน้าแข้ง (Shin bone หรือ Tibia ) เมื่อคนไข้งอเข่าหรือยืดเข่า ส่วนที่มนตรงปลายสุดของกระดูกต้นขาจะหมุนอยู่บนกระดูกส่วนหน้าแข้ง กระดูกส่วนที่ 3 เรียกว่า กระดูกลูกสะบ้า (patella) ซึ่งจะติดกับกล้ามเนื้อด้านหน้าของเข่าซึ่งช่วยให้เคลื่อนไหวและลดการเอียงหรือบิดของกล้ามเนื้อ
อ่านเพิ่มเติม: โรคข้อเข่าเสื่อม รวบสาเหตุ-อาการเมื่อปวดเข่า
การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม
การผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม (Knee Arthroplasty) เป็นหนึ่งการรักษาข้อเข่าเสื่อมที่มีประสิทธิภาพและให้ผลดีในปัจจุบัน โดยแพทย์จะเริ่มใช้เครื่องมือแพทย์ตรวจวัดและตัดกระดูกส่วนที่เสื่อมออกเป็น 3 ส่วน ก่อนนำโลหะที่มีแผ่นพลาสติก (Polyethylene) ซึ่งมีรูปร่างทรงมนและรองรับน้ำหนักได้ดีใส่แทนที่พื้นผิวกระดูกส่วนบน เพื่อปรับสมดุลและโครงสร้างของกระดูกให้เป็นธรรมชาติ
เมื่อไหร่ควรผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม
เมื่อใดที่เกิดอาการปวดหรือบาดเจ็บตามข้อ ก็เป็นสัญญาณหนึ่งที่ควรพบแพทย์ด้านกระดูก ซึ่งมีขั้นตอนตรวจวินิจฉัยดังนี้
- การซักประวัติการใช้ยา หรือการได้รับยาสำหรับลดอาการเจ็บปวดหรืออักเสบบวม
- ตรวจอาการและความสามารถในการงอเข่าของผู้ป่วย เช่น งอได้มากสุดเท่าไรหรือยืดขาได้มากแค่ไหน
- ตรวจลักษณะของข้อเข่า ทั้งตอนที่ขาโก่งออกหรือโก่งเข้าก็ได้ บางครั้งอาจต้องเดินหรือขึ้นลงบันไดเพื่อหาดูความผิดปรกติ
- ตรวจวินิจฉัยความผิดปรกติของข้อเข่าด้วยภาพถ่ายเอกซเรย์ เป็นหนึ่งวิธีวินิจฉัยโรคข้อเสื่อมได้ดี กรณีต้องผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่า แพทย์จะพิจารณาภาพถ่ายเหล่านี้โดยละเอียด เพื่อเลือกชนิดและขนาดของข้อเทียมที่เหมาะสม
- การทำกายภาพบำบัดหรือการผ่าตัดด้วยวิธีอื่น แพทย์จะใส่ใจเลือกการรักษาที่ลดโอกาสเสี่ยงของผู้ป่วย ซึ่งทั้งระหว่างและหลังผ่าตัดอาจมีภาวะแทรกซ้อนเกิดขึ้นได้
ภาวะแทรกซ้อนจากการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม
โดยทั่วไปภาวะแทรกซ้อนจะรวมถึงการติดเชื้อ ภาวะเลือดจับตัวเป็นก้อน ปอดอักเสบ ข้อเทียมเกิดความหลวมหรือเส้นประสาทอักเสบ ซึ่งควรเข้าพบแพทย์ชำนาญเพื่อเฝ้าอาการเป็นระยะ
ใช้ข้อเข่าเทียมได้นานเท่าไหร่
อายุการใช้งานของข้อเข่าเทียมจะแตกต่างตามลักษณะของผู้ป่วยในหลายปัจจัย เช่น ลักษณะร่างกายของผู้ป่วย ระดับกิจกรรม น้ำหนักตัวและความถูกต้องแม่นยำของการผ่าตัด ปัจจุบันการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมกลายเป็นเรื่องธรรมดาไปแล้ว ซึ่งช่วยลดอาการปวดและมอบการใช้ชีวิตที่ดียิ่งขึ้นหลังการผ่าตัด
ขั้นตอนการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียม
- หลังจากแพทย์และผู้ป่วยตัดสินใจผ่าตัด แพทย์จะนัดเพื่อตรวจสภาพและเตรียมความพร้อมผู้ป่วยอย่างละเอียดก่อนผ่าตัด ซึ่งใช้เวลาประมาณ 1-3 ชั่วโมงตามแต่อาการของผู้ป่วย
- หลังจากผู้ป่วยฟื้นจากยาสลบ พยาบาลอาจให้ผู้ป่วยสูดหายใจเข้าลึก ๆ เพื่อให้ปอดทำงานดีขึ้นพร้อมกับให้ยาแก้ปวด หลังจากนั้นจะได้รับการส่งตัวเข้าห้องพักผู้ป่วยเพื่อพักอาการบวมบริเวณแผลที่เข่า
กายภาพบำบัดหลังผ่าตัด
ผู้ป่วยจะได้รับการทำกายภาพบำบัดเพื่อเสริมสมดุลการทรงตัวและการเคลื่นไหวข้อเข่าให้ดียิ่งขึ้นภายใต้การดูแลของผู้ชำนาญการด้านกายภาพบำบัดตามความเหมาะสม
- หลังผ่าตัด 1-2 วัน ผู้ป่วยอาจเริ่มยืนและเดินประมาณ 2-3 ก้าวด้วยเครื่องช่วยเดินแบบ 4 ขา หรือที่เรียกว่า Walker
- ผู้ป่วยได้รับอนุญาตให้กลับบ้านได้ เมื่อแพทย์เห็นสมควรว่าผู้ป่วยฟื้นตัวและสามารถช่วยเหลือตัวเองได้แล้ว ซึ่งอาจต้องตัดผ้าพันแผลและไหมเย็บแผลออกก่อนกลับบ้าน โดยให้หมั่นออกกำลังกายอย่างต่อเนื่อง
ข้อควรรู้หลังการผ่าตัด
- ผู้ป่วยมักได้รับอนุญาตให้กลับบ้านได้ประมาณ 5-10 วัน
- ควรลองงอเข่าอย่างน้อย 90 องศาก่อนกลับบ้าน
- เข่าจะมีอาการบวมซึ่งจะหายใน 3 เดือน
- อาการเข่าอุ่นจะหายใน 6 - 12 เดือนหลังผ่าตัด
- หากได้ยินเสียง 'คลิก' เกิดขึ้นในขณะเหยียดหรืองอข้อเข่าซึ่งถือว่าเสียงนี้เป็นเสียงปกติ
หลังจากการผ่าตัด 6 อาทิตย์ คนไข้จะสามารถเดินได้โดยใช้ไม้เท้าช่วย คนไข้ในบางคนอาจจะสามารถขับรถได้หลังจากผ่าตัดประมาณ 7-8 สัปดาห์ โดยส่วนมากการผ่าตัดเปลี่ยนข้อเข่าเทียมสามารถทำให้คนไข้กลับมาทำกิจกรรมประจำวันได้เหมือนเดิม
กายบริหารกล้ามเนื้อและการเหยียดงอข้อเข่า
ผู้ป่วยควรฝึกบริหารกล้ามเนื้อต้นขาด้านหน้าและฝึกการเหยียดงอข้อเข่าอย่างสม่ำเสมอ โดยทั่วไปการเหยียดงอข้อเข่ามักเปลี่ยนแปลงได้มากในช่วงเวลาดังกล่าวจึงเป็นเวลาที่ควรฝึกบริหารอย่างเต็มที่และควรงอข้อเข่าได้อย่างน้อย 100 องศา ซึ่งอาจรู้สึกตึงและปวดข้อเข่าบ้างขณะพยายามงอข้อเข่า แต่พบว่าเมื่อผู้ป่วยปฏิบัติอย่างสม่ำเสมอแล้ว อาการปวดและตึงมักน้อยลงจนหายไป ผู้ป่วยที่ได้รับการประเมินว่าได้ผลการรักษาดี คือ เดินแล้วไม่มีอาการปวดเหมือนก่อนการผ่าตัด มีแนวของขาข้างที่ผ่าตัดอยู่ในแนวที่ดี เหยียดได้สุดหรือเกือบสุดและงอข้อเข่าได้ประมาณ 100 องศาขึ้นไป
เมื่อข้อเข่าเริ่มเข้าสู่ภาวะคงที่แล้ว
โดยทั่วไปประมาณ 6 เดือน ข้อเทียมจะมีความแข็งแรงเสมือนว่าเป็นข้อเข่าของผู้ป่วยเอง จึงไม่จำเป็นต้องกังวลว่าข้อจะหลุดออกมา ผู้ป่วยสามารถดำเนินชีวิตประจำวันตามปกติได้ ขึ้นลงบันไดได้ สามารถออกกำลังกาย เช่น เดินเร็ว รำมวยจีน ว่ายน้ำ ตีกอล์ฟ อย่างไรก็ตาม ควรหลีกเลี่ยงการออกกำลังกายที่หนักอย่างการวิ่งเร็ว การกระโดดอย่างต่อเนื่องและการเล่นกีฬาที่ต้องเคลื่อนไหวอย่างรวดเร็ว เช่น เทนนิส การนั่งที่เหมาะสม ควรนั่งบนเก้าอี้ มีผู้ป่วยบางรายเท่านั้นที่สามารถนั่งยองๆ หรือขัดสมาธิ หรือนั่งพับเพียบได้
แก้ไข
18/5/2566
ข้อมูลโดย
บทความที่เกี่ยวข้อง
แผนที่ Google Maps
โรงพยาบาลรามคำแหง
436 ถ. รามคำแหง แขวงหัวหมาก เขตบางกะปิ กรุงเทพฯ 10240
1512, 02-743-9999
แฟกซ์ 0 2374 0804
support@ram-hosp.co.th
