ผศ.นพ. ธนรร งามวิชชุกร
อายุรกรรมโรคไต
ปลูกถ่ายไตแล้ว ทานอย่างไร? เคล็ดลับการบำรุงสุขภาพหลังการผ่าตัด
December 25 / 2024
หลังจากเข้ารับการปลูกถ่ายไตเรียบร้อยแล้ว ผู้ป่วยก็สามารถเลือกทานอาหารได้หลากหลายและมีรสชาติได้มากขึ้น เมื่อเทียบกับครั้นยังต้องรับการฟอกไต แต่อย่างไรก็ตาม การรับประทานอาหารที่ดีต่อสุขภาพก็ยังคงสำคัญมาก โดยเฉพาะอาหารชนิดที่ดีต่อระบบหัวใจและหลอดเลือดอย่างพืชผัก ผลไม้ ธัญพืชและอาหารไขมันต่ำ เหล่านี้ล้วนช่วยให้คุณมีชีวิตยืนยาวอย่างมีสุขภาพดีได้
อาหารแบบไหนเหมาะสำหรับทานหลังปลูกถ่ายไต
ทั้งไฟเบอร์สูง อาหารไขมันและโซเดียมต่ำที่ถูกสุขลักษณะ เช่น ผัก ผลไม้สด เนื้อสัตว์ไม่ติดมัน นมพร่องไขมัน ธัญพืชไม่ขัดสี เหล่านี้ช่วยป้องกันภาวะแทรกซ้อนอื่น อาทิ โรคความดันโลหิตสูง น้ำตาลในเลือดสูง น้ำหนักตัวที่เพิ่มขึ้นจากการใช้ยากลุ่มสเตียรอยด์และยากดภูมิคุ้มกัน
รู้หลักดูแลตัวเองเบื้องต้นหลังได้รับการปลูกถ่ายไต
หลังเข้ารับการปลูกถ่ายไตยังจำเป็นต้องได้รับยากดภูมิอย่างต่อเนื่อง และที่สำคัญคือการดื่มน้ำเปล่าควรเพียงพอและเหมาะสมเป็นกิจวัตร เพื่อป้องกันภาวะไตขาดน้ำ ทั้งนี้หากท่านมีโรคร่วมอื่น เช่น โรคเบาหวาน ผู้ป่วยก็ยังต้องควบคุมการรับประทานอาหารตามโรคร่วมที่มีอยู่
กรณีที่สงสัยเรื่องอาหารที่รับประทาน ผู้ป่วยสามารถปรึกษาแพทย์ ผู้ดูแล นักกำหนดอาหาร เพื่อช่วยวางแผนโภชนการที่ได้รับในแต่ละวัน
ข้อระมัดระวังในการติดเชื้อจากการรับประทานอาหาร
- หลังเข้ารับการปลูกถ่ายไต ผู้ป่วยจะได้รับยาที่เรียกว่า 'ยากดภูมิ' เพื่อป้องกันการสลัดไต โดยยากลุ่มนี้จะลดโอกาสที่ร่างกายจะต่อต้านไตที่ได้รับการปลูกถ่าย ขณะเดียวกันร่างกายก็ต่อต้านเชื้อโรคได้ลดลงเช่นเดียวกัน ผู้ป่วยจึงมีโอกาสติดเชื้อโรคเพิ่มขึ้น ดังนั้นการใส่ใจต่อสุขอนามัยในการปรุงและการรับประทานอาหารจึงสำคัญเป็นพิเศษ
- เน้นเรื่องความสะอาดในการสัมผัสอาหารตั้งแต่ขั้นตอนในการปรุง เช่น การล้างมือเสมอหลังสัมผัสอาหาร โดยเฉพาะไข่ดิบหรือเนื้อสัตว์ดิบ การใช้ถุงมืออนามัยระหว่างปรุงอาหาร ระมัดระวังรับประทานอาหารนอกบ้านเป็นพิเศษ
อาหารที่ควรงดทานเพื่อลดโอกาสการติดเชื้อ
- อาหารปรุงสำเร็จที่ทำไว้ค้างคืน อาหารที่มีสีและกลิ่นแปลกไปจากลักษณะเดิม
- อาหารที่เลยวันหมดอายุที่ระบุไว้บนบรรจุภัณฑ์
- ไม่ควรรับประทานอาหารใด หากไม่แน่ใจในวันที่ปรุง วันที่ผลิตหรือวันหมดอายุของอาหารชนิดนั้นๆ
- ผลิตภัณฑ์จากสัตว์ที่ไม่ผ่านการปรุงสุก ได้แก่ เนื้อสัตว์ดิบ หรือปรุงแบบกึ่งสุกกึ่งดิบทุกชนิด อาหารทะเลสด ปลาดิบ หรือซูชิ นมหรือผลิตภัณฑ์จากนมที่ไม่ผ่านการพาสเจอไรซ์ เช่น นมดิบ ชีสสด โยเกิร์ตสด ไข่ดิบ หรือ อาหารที่มีส่วนผสมของไข่ดิบ ควรรับประทานแต่ผลิตภัณฑ์จากนมที่ผ่านการพาสเจอไรซ์ และไข่ที่ปรุงสุกดีแล้วเท่านั้น
- ผัก ผลไม้ที่ยังไม่ได้ล้างทำความสะอาด ผลไม้ที่มีบางส่วนของผลมีรอยช้ำ เน่า หรือ แตก น้ำผลไม้หรือไซเดอร์ที่ไม่ผ่านการพาสเจอไรซ์ ผักสลัดจากสลัดบาร์ตามร้านหรือโรงอาหารต่างๆ
- ต้นอ่อนของพืชบางชนิดที่มักนำมารับประทานแบบสด เช่น อัลฟัลฟ่า ถั่วงอก
หลักการรับประทานอาหารหลังการได้รับการปลูกถ่ายไต
- เมื่อร่างกายเริ่มแข็งแรง ความอยากอาหารจะเพิ่มมากขึ้น บางครั้งความอยากที่เพิ่มขึ้นก็มีผลมาจากกยากดภูมิ ดังนั้นผู้ป่วยควรควบคุมปริมาณอาหารที่รับประทาน
- ผู้ป่วยควรรับประทานอาหารกลุ่มโปรตีนในปริมาณที่สูงกว่าปรกติเล็กน้อย เพื่อซ่อมแซมกล้ามเนื้อที่อาจสลายไประหว่างที่ได้รับสเตียรอยด์ขนาดสูง หลังจากนั้นควรลดปริมาณลงเท่าเกณฑ์ปรกติ โดยเน้นเป็นโปรตีนคุณภาพ เช่น เนื้อสัตว์ไม่ติดมัน ผลิตภัณฑ์จากนม ไข่ ถั่วต่าง ๆ
- หลีกเลี่ยงอาหารไขมันอิ่มตัวสูง อาหารหรือเครื่องดื่มที่มีน้ำตาล
- เลือกรับประทานเนื้อสัตว์ไม่ติดมันที่ปรุงสุก เช่น เนื้อไก่ เนื้อปลา นมพร่องมันเนยชนิดน้ำตาลต่ำ
- เลือกดื่มเครื่องดื่มที่ไม่เติมน้ำตาล เช่น น้ำเปล่า ชา กาแฟที่ไม่ใส่น้ำตาล
- หากพบว่าน้ำหนักเพิ่มขึ้นควรปรึกษาแพทย์ ผู้ดูแลและนักกำหนดอาหารเพื่อช่วยวางแผนการรับประทานอาหารสัดส่วนและปริมาณพลังงานที่ควรได้รับต่อวัน
หลังผ่าตัดปลูกถ่ายไตก็ยังต้องบริโภคอาหารแบบลดเค็มอยู่ ซึ่งอาจแตกต่างตามแต่บุคคล ซึ่งเมื่อได้รับยาโดยเฉพาะกลุ่มสเตียรอยด์ ก็อาจมีผลข้างเคียงทำให้เกิดอาการบวมน้ำ ซึ่งการบริโภคเกลือหรือโซเดียมที่มากจนเกินไป ก็ยิ่งเร่งให้เกิดอาการจนกลายเป็นโรคความดันโลหิตสูงได้
อาหารที่ควรเลี่ยงทานหลังการปลูกถ่ายไต
อาหารที่ควรหลีกเลี่ยง ได้แก่ เกลือบริโภค อาหารแปรรูป เช่น แฮม ไส้กรอก เบคอน อาหารปรุงสำเร็จแช่แข็ง บะหมี่กึ่งสำเร็จรูป ขนมถุง อาหารกระป๋อง ซอส ผักดอง อาหารหมักดอง ทั้งนี้ท่านสามารถปรึกษาแพทย์และผู้ดูแลเกี่ยวกับปริมาณโซเดียมที่ควรได้รับในแต่ละวัน
คลายข้อสงสัยอื่นเรื่องการทานอาหารหลังได้รับปลูกถ่ายไต
1. หลังการปลูกถ่ายไตยังสามารถทานอาหารกลุ่มโพแทสเซียมได้หรือไม่ ?
หากการปลูกถ่ายไตเป็นไปได้ด้วยดีและการทำงานของไตกลับสู่สภาวะปกติ ผู้ป่วยก็มีโอกาสกลับมาทานอาหารที่มีโพแทสเซียม ได้แก่ ผัก ผลไม้และผลิตภัณฑ์จากนม ซึ่งยาที่ได้รับหลังการปลูกถ่ายไตแต่ละชนิดย่อมส่งผลต่อระดับโพแทสเซียมในเลือดแตกต่างกัน ซึ่งท่านสามารถสอบถามแพทย์และผู้ดูแลว่าจำเป็นต้องจำกัดการทานโพแทสเซียมหรือไม่
2. และถ้าเป็นอาหารกลุ่มแคลเซียมและฟอสฟอรัสล่ะ ?
ผู้ป่วยโรคไตวายเรื้อรังมักมีปัญหาเรื่องการควบคุมสมดุลของแคลเซียมและฟอสฟอรัส ซึ่งอาจส่งผลต่อความแข็งแรงของกระดูก โดยแพทย์อาจตรวจติดตามความหนาแน่นกระดูกเป็นระยะ หลังจากไตกลับมาทำงานเป็นปรกติ ผู้ป่วยสามารถรับประทานอาหารที่เป็นแหล่งของแคลเซียมได้จาก งา ผักเขียว ปลาเล็กปลาน้อย ผลิตภัณฑ์จากนม เป็นต้น เว้นแต่มีข้อห้ามเฉพาะจากแพทย์และผู้ดูแล
นอกจากนี้ยากดภูมิอาจทำให้มีระดับฟอสฟอรัสในเลือดต่ำ แพทย์จึงแนะนำให้รับประทานธัญพืช ถั่ว หรือผลิตภัณฑ์จากนมเพิ่มขึ้น
อาหารบางชนิดอาจส่งผลต่อระดับยากดภูมิ
- เกรปฟรูต น้ำเกรปฟรูต ทับทิม น้ำทับทิม โดยเฉพาะหากรับประทานยา Tacrolimus หรือ Prograf, Sirolimus, Everolimus, Cyclosporine จะส่งผลต่อระดับยาในเลือดให้มีผิดปกติไปจากเดิม
- การรับประทานวิตามินหรือผลิตภัณฑ์อาหารเสริมใด ควรแจ้งแพทย์ผู้ทำการรักษาและทีมผู้ดูแลทุกครั้ง และควรระมัดระวังการรับประทานอาหารเสริมที่เป็นกลุ่มสมุนไพรเป็นพิเศษ
แก้ไข
28/08/2566
ข้อมูลโดย
แผนที่ Google Maps
โรงพยาบาลรามคำแหง
436 ถ. รามคำแหง แขวงหัวหมาก เขตบางกะปิ กรุงเทพฯ 10240
1512, 02-743-9999
แฟกซ์ 0 2374 0804
support@ram-hosp.co.th
